Nhiều người thường hiểu sai về việc sử dụng từ “dạ”, nghĩ rằng đó là cách thể hiện sự khiêm tốn, nhún nhường hoặc thấp kém. Hoặc có người còn lầm tưởng rằng chỉ người ở dưới mới cần phải dùng từ “dạ” khi nói chuyện với người ở trên. Từ “dưới” ở đây thường ám chỉ đến người trẻ tuổi hơn trong xã hội hoặc là em con cháu trong gia đình.
Mình đi dạy kèm.
Ông nội của đứa học trò tầm tuổi với ba mình. Vài lần mình đến sớm cu cậu chưa kịp tắm hoặc ăn cơm, hay những khi trời mưa to phải ngồi chờ cho dứt cơn mới về là bác hay tiếp chuyện mình.
Bác cẩn thận hỏi ba mẹ mình bao nhiêu tuổi. Khi biết ba mình hơn bác một tuổi bác khiêm tốn xưng chú và cười thẹn:
“Thật là có lỗi với bác bên nhà quá.”. Mình cũng chữa thẹn cho bác và nói:
“Dạ, con cũng như em út trong nhà của các anh chị bên này nên bác là bác cũng phải mà.”
Ông nội của đứa học trò tầm tuổi với ba mình. Vài lần mình đến sớm cu cậu chưa kịp tắm hoặc ăn cơm, hay những khi trời mưa to phải ngồi chờ cho dứt cơn mới về là bác hay tiếp chuyện mình.
Bác cẩn thận hỏi ba mẹ mình bao nhiêu tuổi. Khi biết ba mình hơn bác một tuổi bác khiêm tốn xưng chú và cười thẹn:
“Thật là có lỗi với bác bên nhà quá.”. Mình cũng chữa thẹn cho bác và nói:
“Dạ, con cũng như em út trong nhà của các anh chị bên này nên bác là bác cũng phải mà.”
Điều đặc biệt là mỗi câu trả lời của bác luôn có chữ ‘Dạ’ ở đầu câu:
“Dạ, hồi còn thanh niên tui cũng ham chơi lắm cô.”,
“Dạ, cháu nó còn dở dang chén cơm cô vui lòng ngồi chờ chút.”,
“Dạ, xin lỗi cô, hai bác bên nhà năm nay chắc còn mạnh?”.
Những năm sau này không tiện ghé thăm bác mình gọi điện hỏi thăm.
Ngôn ngữ bác dùng trên điện thoại lại càng trang trọng hơn:
“Dạ thưa cô cháu nó lớn rồi mà tui cũng còn lo lắm”,
“Dạ thưa cô năm nay cũng không đi lại nhiều bị cái chân nó không còn được như xưa”,
“Dạ, bà nhà tui kỳ này cũng ít còn may vá”.
“Dạ, hồi còn thanh niên tui cũng ham chơi lắm cô.”,
“Dạ, cháu nó còn dở dang chén cơm cô vui lòng ngồi chờ chút.”,
“Dạ, xin lỗi cô, hai bác bên nhà năm nay chắc còn mạnh?”.
Những năm sau này không tiện ghé thăm bác mình gọi điện hỏi thăm.
Ngôn ngữ bác dùng trên điện thoại lại càng trang trọng hơn:
“Dạ thưa cô cháu nó lớn rồi mà tui cũng còn lo lắm”,
“Dạ thưa cô năm nay cũng không đi lại nhiều bị cái chân nó không còn được như xưa”,
“Dạ, bà nhà tui kỳ này cũng ít còn may vá”.
Mỗi lần gọi học sinh phát biểu, tụi nhỏ không chịu trả lời ngay mà cứ “Dạ thưa cô”,
“Thưa cô con đọc bài”
nghe cũng sốt ruột nhưng nghĩ lại đó là nếp lễ nghi cần duy trì nên cũng kềm bớt cái tính nóng nảy lại.
Dạo còm-men thấy dân tình đối đáp có chữ dạ, chữ thưa sao mà thấy vui quá. Mình dạy tiếng Anh nên không ác cảm với chữ “OK” như một số người hiểu lầm là lối nói xấc xược.
Nhưng thấy mọi người hay chốt câu chuyện bằng chữ “Dạ anh”, “Dạ chị”, “dạ chú”, “Dạ bác” thì vẫn thấy vui hơn chữ “OK” gọn lỏn.
Những gia đình còn cố giữ lễ nghi, phép tắc vẫn dạy con luôn có chữ “Dạ” đầu câu.
Cô hỏi con mới đi Đà lạt về hả, trò trả lời
“Con mới về á cô.”
Mẹ quay qua nhắc con:
“Con phải nói dạ con mới về”.
“Con 5 tuổi”,
con phải nói là
“Dạ thưa cô con 5 tuổi”,
“Con ăn rồi.”,
con phải nói là
“Dạ con ăn cơm rồi”.
Lang thang quán xá,
“Chị ơi tính tiền.”,
“Dạ, của em 5 chục nha”.
Ra khỏi quán, anh bảo vệ hỏi đi hướng nào để dắt xe giùm, ngại quá bảo anh cứ để em,
“Dạ, không sao chị. Chị cứ để tui.”
“Thưa cô con đọc bài”
nghe cũng sốt ruột nhưng nghĩ lại đó là nếp lễ nghi cần duy trì nên cũng kềm bớt cái tính nóng nảy lại.
Dạo còm-men thấy dân tình đối đáp có chữ dạ, chữ thưa sao mà thấy vui quá. Mình dạy tiếng Anh nên không ác cảm với chữ “OK” như một số người hiểu lầm là lối nói xấc xược.
Nhưng thấy mọi người hay chốt câu chuyện bằng chữ “Dạ anh”, “Dạ chị”, “dạ chú”, “Dạ bác” thì vẫn thấy vui hơn chữ “OK” gọn lỏn.
Những gia đình còn cố giữ lễ nghi, phép tắc vẫn dạy con luôn có chữ “Dạ” đầu câu.
Cô hỏi con mới đi Đà lạt về hả, trò trả lời
“Con mới về á cô.”
Mẹ quay qua nhắc con:
“Con phải nói dạ con mới về”.
“Con 5 tuổi”,
con phải nói là
“Dạ thưa cô con 5 tuổi”,
“Con ăn rồi.”,
con phải nói là
“Dạ con ăn cơm rồi”.
Lang thang quán xá,
“Chị ơi tính tiền.”,
“Dạ, của em 5 chục nha”.
Ra khỏi quán, anh bảo vệ hỏi đi hướng nào để dắt xe giùm, ngại quá bảo anh cứ để em,
“Dạ, không sao chị. Chị cứ để tui.”
Ở xứ Đàng Trong, việc bắt đầu câu bằng từ “Dạ” là để làm cho câu nói thêm dịu dàng, khiêm tốn và thể hiện rằng con nhà có giáo dục, lễ nghi, phép tắc. Không phải là đớn hèn hay nhục nhã gì cả.
Chỉ lo sợ rằng sau này nếu văn hóa suy thoái thì những biểu hiện ngọt ngào như vậy cũng sẽ biến mất.
Chỉ lo sợ rằng sau này nếu văn hóa suy thoái thì những biểu hiện ngọt ngào như vậy cũng sẽ biến mất.
Chuyện của Sài Gòn.
