Người Việt Nam ai cũng biết câu ” Dù ai đi ngược về xuôi_Nhớ ngày giỗ tổ mồng 10 tháng 3″. Nhưng truyền thống giỗ Tổ Hùng Vương được bắt đầu từ bao giờ?
Mỗi năm vào ngày 10/3 Âm lịch, lễ giỗ Tổ Hùng Vương được tổ chức tại Phú Thọ. Nơi có phát tích của triều đại và là kinh đô của Văn Lang xưa. Đây là một lễ hội quốc gia được tổ chức trang trọng, thu hút sự quan tâm của toàn bộ cộng đồng. Nhiều gia đình cũng tổ chức lễ cúng vua Hùng tại nhà để tưởng nhớ công ơn của tổ tiên và ghi nhớ nguồn gốc.
Theo các truyền thuyết, triều đại Hùng Vương có 18 vị vua. Theo sách Ngọc phả Hùng Vương từ thời Lê, vua Hùng đầu tiên là Kinh Dương Vương, vua thứ hai là Lạc Long Quân. Trong khi đó, truyện Con rồng cháu Tiên cho rằng con trai lớn của Lạc Long Quân – Âu Cơ mới là Hùng Vương đời đầu tiên, còn Kinh Dương Vương và Lạc Long Quân là tổ tiên của các vua Hùng.
Dù không rõ vua Hùng đầu tiên là ai, triều đại này đã có nhiều vị vua trị vì. Vậy ngày giỗ Tổ Hùng Vương là ngày giỗ của ai? Ngày 10/3 Âm lịch có phải là ngày mất của một vị vua Hùng cụ thể?
Không có câu trả lời chính xác vì thông tin về triều đại này chủ yếu nằm trong huyền sử và khó xác minh. Logic cho thấy Kinh Dương Vương có thể là tổ của các vua Hùng. Do đó ngày giỗ Tổ Hùng Vương có thể là ngày giỗ của ông. Đây cũng có thể là ngày giỗ của vua Hùng đầu tiên (Kinh Dương Vương hoặc cháu nội của ông).
Tuy nhiên, thông tin trên bia Hùng Vương từ khảo của Tham tri Bùi Ngọc Hoàn. Tuần phủ tỉnh Phú Thọ, lập năm Bảo Đại thứ 15 (1940). Hiện đang được trưng bày tại Đền Thượng trên núi Hùng. Cho thấy chúng ta có thể vẫn tổ chức lễ vào ngày giỗ của vua Hùng cuối cùng. Trước đây, ngày quốc tế được tổ chức vào mùa thu theo quy định. Tuy nhiên, vào năm Khải Định thứ hai. Tuần phủ Phú Thọ là Lê Trung Ngọc đã đề xuất Bộ Lễ xác định ngày mồng 10 tháng Ba hàng năm là ngày quốc tế. Trước ngày Giỗ Tổ Hùng Vương đời thứ 18 một ngày. Ngày Giỗ (11 tháng Ba) sẽ do dân sở tại tổ chức lễ.
Mặc dù không có câu trả lời chính xác về việc ngày 10/3 là ngày giỗ của vị vua Hùng nào. Nhưng thông qua nghiên cứu lịch sử, chúng ta có thể biết được rằng lễ giỗ Tổ Hùng Vương đã tồn tại từ lâu.
Theo một số tài liệu lịch sử, ngày giỗ tổ đã được tổ chức từ khoảng 2.000 năm trước. Dưới thời Thục Phán An Dương Vương, cột đá thề đã được dựng trên núi Nghĩa Lĩnh. Ghi rõ ý nguyện và cam kết của dân tộc với Tổ Hùng Vương.
Các triều đại sau này luôn thừa nhận vai trò quan trọng của các vua Hùng trong việc bảo vệ và phát triển đất nước. Mỗi năm, người Việt tổ chức lễ giỗ Tổ để tưởng nhớ công lao của các vua Hùng.
Xưa. Người dân thường đến đền Hùng để cúng bái vào những ngày họ cho là may mắn và thuận lợi. Không cố định vào một ngày cụ thể, nhưng thường diễn ra vào mùa xuân hoặc mùa thu.
Lễ cúng Tổ tại các địa phương thường được tổ chức vào ngày 12/3 âm lịch, kết hợp với lễ thờ Thổ kỳ. Thường thì con cháu sẽ tổ chức lễ giỗ trước một ngày (11/3) khi trở về quê hương. Thay vì tổ chức lễ lớn trên quy mô toàn quốc.
Trong quá khứ, việc tổ chức lễ bái, giỗ Tổ diễn ra không đồng nhất và không hiệu quả. Dẫn đến tốn kém và thiếu sự thống nhất trong việc kết nối cộng đồng. Để giải quyết vấn đề này, vào năm 1917, thời vua Khải Định. Tuần phủ Phú Thọ là Lê Trung Ngọc đã đề xuất cho Bộ Lễ lấy ngày 10/3 Âm lịch hàng năm làm ngày cúng vua Hùng của toàn dân. Từ đó, vào mỗi ngày mùng 10 tháng Ba, mọi người hướng về vùng Tổ – xã Hy Cương. Lâm Thao, Phú Thọ để tưởng niệm các vị vua Hùng. Ngày này được gọi là ngày Giỗ Tổ Hùng Vương.
Ngày giỗ Tổ Hùng Vương hiện nay cũng là ngày quốc giỗ. Một trong những ngày lễ quan trọng của đất nước.
