Bức ảnh lịch sử với dòng người di tản trên sân thượng một cao ốc ở Sài Gòn. Đã được cộng đồng quốc tế coi là biểu tượng thất bại của Mỹ trong cuộc chiến tranh tại Việt Nam.
Vậy ai đã chụp bức ảnh đó ? Ai lái chiếc trực thăng vào thời điểm đó ? Những hành khách cắt từ nóc nhà tòa nhà trên trực thăng là ai ? Có phải họ cắt lên tại Tòa nhà Đại sứ Mỹ ? Bài viết dưới đây sẽ giải thích một phần nào đằng sau tấm ảnh đó.
Tác giả của bức ảnh lịch sử
Sau khi tấm ảnh được công bố trên phương tiện truyền thông trong những tháng đầu tiên sau chiến tranh năm 1975. Ngay sau đó tuần báo People (Mỹ) đã phái nhiều phóng viên đến 6 quốc gia khác nhau để điều tra.
Sau nhiều tháng xác minh, điều tra, họ đã xác định. Đầu tiên tấm ảnh được xác định do Hugh Van Es, một nhiếp ảnh gia. Một phóng viên tự do và sau này là phóng viên Hãng thông tấn UPI chụp.
Ảnh được chụp vào khoảng 5 giờ chiều ngày 29/4/1975. Hugh Van Es đã qua đời vào ngày 15/5/2009 tại Hồng Kông, nơi ông đã sinh sống trong 35 năm. Ông đã chia sẻ với phóng viên của tuần báo People rằng ông đã đứng trên sân thượng của một khách sạn cách toà nhà vài dãy phố, và sử dụng chiếc máy ảnh ống kính 300 mm để chụp bức ảnh đó. Van Es nhớ lại rằng không phải tất cả trong số khoảng 30 người leo thang lúc đó đã di tản được. Và chiếc Bell 205 đã quá tải khi cất cánh, vượt quá khả năng cho phép của khoảng chục người.
Toà nhà và chiếc máy bay cuối cùng vào ngày 29/4/1975
Hugh Van Es đã phải dành rất nhiều công sức và thời gian để giải thích cho mọi người rằng toà nhà trong bức ảnh không phải là toà nhà của Sứ quán Mỹ.
Đó là từ nóc cao tòa nhà Pittman số 22 trên đường Lý Tự Trọng hiện nay. Chiếc trực thăng cất cánh. Theo chú thích của nhiếp ảnh gia Van Es trên diễn đàn báo chí lúc đó. Dự kiến mang theo 12 trong khi trọng tải tối đa theo đề nghị của trực thăng chỉ là… 8 người. Người đứng sát cánh trực thăng và rìa toà nhà (theo ảnh) là O.B. Harnage, một nhân viên của CIA Mỹ.
Các hành động của Harnage trong buổi chiều đó đã được tuần báo People. Miêu tả trong số ra ngày 30/4/1985 và các số tiếp theo. Trong bức ảnh, số hiệu của chiếc trực thăng Bell 205 không rõ ràng vì nó được sơn hai bên thân và đuôi cánh. Tuy nhiên, từ góc chụp mũi của máy bay, Hugh Van Es đã chụp được 6 tấm ảnh. Debbie Bondulic của tạp chí People đã tìm thấy 42 cuộn film âm bản của Hugh Van Es trong kho của UPI Bettman Corbis – New York. Trong đó có tất cả các tư thế bay của chiếc Bell 205. Kể cả khi nó bay xa khỏi toà nhà. Sử dụng công nghệ hiện đại, họ xác định rằng đó là chiếc Bell 205 mang số hiệu: N4 7004.
Allen Cates, Chủ tịch của Hãng Air America – Hãng hàng không của CIA. Không muốn phóng viên xác định các phi công đã lái chiếc trực thăng vào ngày đó. Tuy nhiên, bí mật cuối cùng đã được tiết lộ. Hai phi công trên chiếc trực thăng đã được xác định là Bob Caron, hiện đang sống ở bang Florida. Và Jack Hunter. Riêng Bob Caron còn có một nhân chứng sống đã xác nhận rằng anh ta vẫn giữ cuốn sổ lịch trình bay vào ngày lịch sử 29/4/1975.
“Ai đã xô đẩy chen lấn trên chiếc máy bay vào ngày đó?”. Hầu hết những người Việt trên chuyến bay trực thăng ấy đều là các quan chức cao cấp của chính quyền Sài Gòn. Trong số họ, có tướng Trần Văn Đôn, người giữ chức Tổng trưởng Quốc phòng cuối cùng của VNCH. Ngoài ra, còn có bác sĩ Trần Kim Tuyến. Một trùm mật vụ ở Sài Gòn (qua đời tại Anh vào tháng 12/1995). Và bác sĩ quân y Huỳnh Minh Tòng, hiện đang là bác sĩ y khoa tại Georgia, Mỹ.
